W 2015 roku Europa po raz pierwszy musiała zmierzyć się z kryzysem uchodźczym i przyjąć dużą liczbę migrantów uciekających z krajów ogarniętych wojną. Każdy kolejny rok przynosił wzrost liczby uchodźców pragnących szukać azylu w różnych krajach europejskich, także w Polsce. Obecnie mierzymy się z kolejną trudną sytuacją i masowym napływem uchodźców. Warto więc wyposażyć się w wiedzę o tym, kim właściwie jest uchodźca, kto może ubiegać się o ten status oraz na jakiej podstawie.
Kim jest uchodźca?
Przede wszystkim należy sobie jasno powiedzieć, że uchodźca i emigrant to nie te same osoby. Emigrantem jest osoba, która zdecydowała się na wyjazd z kraju swojego pochodzenia. Natomiast uchodźca zostaje zmuszony do opuszczenia rodzimego kraju. Zgodnie z zapisami konwencji genewskiej z 1951 roku uchodźca to ktoś, kto na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. Oznacza to w praktyce, że uchodźcy są osobami uciekającymi przed prześladowaniami, którymi mogą być rewolucje czy czystki etniczne. Z powodu swojej trudnej sytuacji, zgodnie z prawem międzynarodowym, uchodźcy są objęci szczególną ochroną.
Najświeższym i najbliższym nam przykładem są nasi przyjaciele zza wschodniej granicy, czyli Ukraińcy, których do wyjazdu z ich kraju zmusiła tocząca się tam wojna.
W media i języku potocznym osób przybyłych z Ukrainy od 24 lutego 2022 r. określa się jako uchodźców, chociaż analizując obecny stan prawny – oni nie mają tego statusu, a korzystają w Unii Europejskiej z tymczasowej ochrony na podstawie Decyzji Wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z 4 marca 2022 r. w związku z Dyrektywy Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r., a w Polsce – z przepisów ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa lub ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kto może ubiegać się o otrzymanie statusu uchodźcy w Polsce?
O status uchodźcy w Polsce mogą ubiegać się osoby, które z obawy przed prześladowaniami lub wojną uciekły ze swojego ojczystego kraju, a następnie, poszukując ochrony międzynarodowej, dotarły do granicy Polski jako bezpiecznego kraju. Aby zrozumieć, kto może ubiegać się o status uchodźcy, należy odwołać się do samej definicji uchodźcy. Zgodnie z nią, jak również obowiązującymi przepisami międzynarodowymi, o nadanie statusu uchodźcy może ubiegać się cudzoziemiec, który został zmuszony do ucieczki ze swojej ojczyzny z powodu trwających w niej konfliktów zbrojnych lub z obawy przed prześladowaniami na tle rasowym, religijnym czy ze względu na narodowość lub przekonania polityczne albo przynależność do określonej grupy społecznej.
Na jakiej podstawie jest nadawany status uchodźcy w Polsce?
Pierwsze kroki do otrzymania statusu uchodźcy można wykonać już na samej granicy. Cudzoziemiec pragnący szukać ochrony w Polsce, przekraczając granicę, zostaje skierowany do Straży Granicznej. Funkcjonariusze przeprowadzają rozmowę z obcokrajowcem, podczas której zobowiązany jest on wyjaśnić funkcjonariuszom powody wyjechania z kraju pochodzenia. W czasie rozmowy funkcjonariusze Straży Granicznej pytają obcokrajowca m.in. o przyczyny opuszczenia kraju pochodzenia i przebytą drogę. Następnie sprawdzają tożsamość cudzoziemca oraz pobierają jego odciski palców. Jeżeli przybycie do Polski przez obcokrajowca wiązało się z poszukiwaniem bezpiecznego azylu w obawie o swoje życie, to strażnicy graniczni mają obowiązek umożliwienia złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, który obejmuje zarówno nadanie statusu uchodźcy, jak i uzyskanie ochrony uzupełniającej. Dość istotne jest to, że cała rozmowa musi odbywać się w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. W związku z tym wymogiem na Straży Granicznej ciąży obowiązek zapewnienia mu pomocy tłumacza.
Wniosek zostaje sporządzony jeszcze na granicy, jednak to nie służba graniczna odpowiada za jego rozpatrzenie, a szef Urzędu ds. Cudzoziemców, któremu wniosek zostaje przekazany. Po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy cudzoziemiec zostaje skierowany do ośrodka recepcyjnego podległego Urzędowi ds. Cudzoziemców. W czasie pobytu w ośrodku recepcyjnym cudzoziemiec jest poddawany badaniom lekarskim. Może także złożyć wniosek o przyznanie pomocy socjalnej na czas trwania postępowania. Następnie cudzoziemiec jest kierowany do ośrodka pobytowego, gdzie oczekuje na decyzję Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców.
Jednak to nie jedyna droga. Wniosek o udzielenie statusu uchodźcy, czyli objęcie ochroną międzynarodową, mogą złożyć również obcokrajowcy, którzy już przebywają w Polsce. Musi to być jednak uzasadnione obawą powrotu do swojej ojczyzny. Takie wnioski również rozpatruje Szef Urzędu ds. Cudzoziemców i wydaje właściwą decyzję.
źródło: sawickiwspolnicy.pl
